Ta kampania musi trwać

Trwa kampania edukacyjna Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych „Powstrzymaj pijanego kierowcę”. 25 czerwca 2014 roku Krakowska Akademia Profilaktyki, na zlecenie Agencji, zorganizowała w Warszawie szkolenie dla przedstawicieli gmin województwa mazowieckiego, podejmując temat: co mogą zrobić samorządy lokalne w kwestii nietrzeźwości na drogach?

W spotkaniu wzięli udział m.in. pełnomocnicy ds. rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przewodniczący i członkowie gminnych komisji. Wystąpili też eksperci: Krzysztof Brzózka, dyrektor PARPA, podinsp. Witold Lament, zastępca naczelnika Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji w Radomiu, asp. szt. Paweł Przestrzelski z Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Stołecznej Policji oraz Maciej Wroński, przedstawiciel Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego, prezes Towarzystwa Trzeźwości Transportowców.

Jedna akcja wszystkiego nie załatwi

– Żaden z kierowców – powiedział przed oficjalnym otwarciem spotkania Krzysztof Brzózka – nie powie, że można prowadzić samochód po wypiciu alkoholu. Docieranie do trzeźwych kierowców mija się z celem, ale otoczenie kierowcy jest ważne, to teren niezagospodarowany. Dlatego po tragicznych wypadkach spowodowanych na początku roku przez pijanych kierowców, zdecydowaliśmy się – w ramach naszych możliwości budżetowych – na kampanię adresowaną do osób, które są świadkami prowadzenia samochodów przez nietrzeźwych, aby im podpowiedzieć, w jaki sposób mają reagować. Oczywiście, w granicach prawa, i dbając o własne bezpieczeństwo. Chcemy spróbować zmienić mentalność społeczeństwa – że telefon na policję, gdy się ma do czynienia z pijanym kierowcą na drodze, nie jest donosem, lecz działaniem w interesie zdrowia i życia osoby nietrzeźwej i jej potencjalnych ofiar.
– To jest nasz główny cel – zaznaczył dyrektor PARPA już w oficjalnym wystąpieniu.
– Musimy zmienić podejście ugruntowane w minionych latach, że z policją się nie współpracuje. Nie ma innej drogi! A dużą rolę w sprawie powstrzymania nietrzeźwych przed siadaniem za kierownicę mogą odegrać osoby, które przebywają w ich otoczeniu. Tu sytuacja jest jasna. Nie ma mowy o agresji, ale trzeba reagować – nawet w imię zerwanej przyjaźni czy znajomości. Nasza kampania skierowana jest do grupy świadków, którzy widząc pijanego kierowcę, nie wiedzą, nie chcą lub boją się reagować.
Ta kampania musi trwać – akcentował Krzysztof Brzózka. – Nie ma tak, że zrobimy jedną akcję i wszystko się załatwi. Musimy dotrzeć z przekazem do odbiorców, do gmin. Nie stać nas na nieustanną kampanię telewizyjną, ale podpisujemy umowę z telewizją publiczną na nieodpłatne emitowanie w niej naszych spotów.

Ważna rola samorządów lokalnych
Spotkanie szkoleniowe poprowadził Maciej Zdziarski, reprezentujący Krakowską Akademię Profilaktyki, która wspólnie z Instytutem Łukasiewicza, wygrała konkurs na przygotowanie dla PARPA działań informacyjno-edukacyjnych pn. „Powstrzymaj pijanego kierowcę”. – Bardzo nas to zwycięstwo w konkursie ucieszyło – mówił we wprowadzeniu Maciej Zdziarski – bo od lat zajmujemy się tworzeniem materiałów profilaktycznych i kampanii. Powstrzymywanie pijanych kierowców przed jazdą samochodem powinno stać się ważnym elementem inicjatyw profilaktycznych realizowanych przez samorządy na poziomie gminy. To jest możliwe dzięki kilku pomysłom, gdy współpraca jest dobra.
Co mogą zrobić samorządy lokalne? Maciej Zdziarski zachęcał do przyjrzenia się materiałom informacyjno-edukacyjnym „Powstrzymaj pijanego kierowcę”. Omówił zawartość przewodnika dla samorządowców oraz płyty CD, na której znalazły się m.in. filmy edukacyjne. Zaprezentował też rekomendacje PARPA w zakresie przeciwdziałania nietrzeźwości na drogach, odwołując się do dobrych praktyk samorządów funkcjonujących już w Polsce.
– Mam nadzieję – puentował – że wyjdziemy stąd z przekonaniem, że nie jesteśmy bezsilni, że rozejdziemy się z poczuciem, że interwencje w sprawie nietrzeźwych użytkowników dróg to jest nasza sprawa; że naszym obowiązkiem jest podjąć tę kwestię, bo mamy wspólny i osobisty interes związany z poczuciem, że żadna inna szkoda alkoholowa nie może przynieść w tak krótkim czasie, tak dramatycznych rezultatów, jakie mogą się zdarzyć w przypadku szkód spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców.
Dyrektor PARPA zaś w tym kontekście wyjaśniał zasadność interwencji w nawiązaniu do najtragiczniejszych wypadków z pierwszego półrocza bieżącego roku. 1 stycznia w Kamieniu Pomorskim pijany kierowca zabija sześć osób, 1 lutego w Zdroisku giną trzy osoby, nietrzeźwy kierowca wyszedł z wypadku cało, 13 kwietnia w Klamrach zginęli nietrzeźwy kierowca i sześciu jego młodocianych pasażerów, 18 maja w Strzałkowie pijany kierowca zabił na przejściu dla pieszych dwóch młodych mężczyzn. Wielu z tych i podobnych wypadków można było uniknąć, gdyby otoczenie (rodzina, pasażerowie, sąsiedzi, sprzedawcy alkoholu) nie przyzwalało kierowcom na jazdę w stanie nietrzeźwości.
– Jesteśmy na początku drogi – podkreślił Krzysztof Brzózka – zaznaczając jednocześnie, że „Powstrzymaj pijanego kierowcę” to pierwsza inicjatywa, która spotkała się z tak szerokim odzewem medialnym. Wyraził też wdzięczność policji za determinację i coraz szersze działania mające na celu wyeliminowanie nietrzeźwych kierowców z polskich dróg. Podkreślił znaczącą rolę gmin: – Samorządy mają kolosalny wpływ na to, co się dzieje w środowiskach lokalnych. To przecież radni, wójtowie, burmistrzowie są tymi, którzy mają wpływ na swoje otoczenie, mają również możliwości organizacyjne, aby pokazywać, co można zrobić, mają też wpływ na media lokalne. Z całą pewnością informacja o tym, że gminy włączyły się do ogólnopolskiej kampanii prowadzonej przez Agencję, podbudowuje również wizerunek gmin. Takie doświadczenia mamy z poprzednich kampanii, jak „Ciąża bez alkoholu” czy „Wyhamuj w porę!”. Dlatego trudno o przecenienie takiego partnera, jakim są samorządy. I, co najistotniejsze, w tych samorządach jest wiele fantastycznych osób, które swój czas i energię poświęcają na rozwiązywanie problemów związanych z alkoholem.
– Wszystko jest w państwa rękach – zwracał się do przedstawicieli samorządów dyrektor Brzózka. Poinformował przy okazji, że w ramach kampanii uruchomiono stronę internetową www.powstrzymaj.pl. Znajdują się tam instrukcje, jak należy postępować, gdy jesteśmy świadkami sytuacji, gdy pijana osoba zamierza lub już prowadzi samochód, i inne materiały, które gminy mogą wykorzystać w realizowaniu własnych działań dotyczących przeciwdziałania nietrzeźwości na drogach.

Opinie samorządowców
W drugiej części szkolenia organizatorzy zaprosili do dyskusji przedstawicieli samorządów lokalnych Mazowsza, którzy dzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat problemu nietrzeźwych kierowców w ich społecznościach i przedstawiali własne działania profilaktyczne.
Beata Humięcka, naczelnik Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia dla Dzielnicy Rembertów, przewodnicząca Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy, mówiła, że tworząc gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, zaprasza do współpracy różnych partnerów, gdyż wtedy jest szansa na działanie systemowe i wielowymiarowe. – Nasz program „Trzeźwy kierowca” – wyjaśniała – obejmuje zajęcia z alkogoglami, kampanię edukacyjną i ulotki. W ubiegłym roku w sierpniu – miesiącu trzeźwości – współpracowaliśmy również z parafiami.
O działaniach podejmowanych w gminie Kadzidło mówiła Ewa Kuligowska, przewodnicząca GKRPA. – Współpracujemy – wyliczała – z policją, szkołami, parafią, służbą zdrowia, strażą pożarną, a także lokalnymi stowarzyszeniami oraz radiem i prasą. Gmina Kadzidło brała udział w projekcie „Krzyże Kurpiowszczyzny” w powiecie ostrołęckim, w ramach którego powstał film opowiadający o tragicznych zdarzeniach z udziałem pijanych kierowców. – Później w urzędach gmin organizowano na ten temat debaty dla lokalnej społeczności.
Maciej Wroński, reprezentujący organizacje pozarządowe działające na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego, podkreślał, że w przeciwdziałanie nietrzeźwości na drogach powinny angażować się także starostwa powiatowe. – Starosta – wyjaśniał – odpowiada za wydawanie uprawnień do kierowania pojazdami i za nadzór nad szkoleniem kierowców. Wiem, że wśród samorządowców są pasjonaci, którzy starają się wpłynąć na ośrodki szkolenia kierowców, organizują spotkania dla instruktorów. Można nakłaniać ośrodki – przekonywał Wroński – aby do szkolenia wprowadzały elementy z zakresu problematyki alkoholowej.
Sławomir Majewski, pełnomocnik ds. RPA w Grójcu, opowiedział o zespole roboczym złożonym z przedstawicieli GKRPA i policji. – Przy okazji kontroli drogowych – mówił – policja korzysta z alkotestów, w które wyposażona jest komisja i kolportuje ulotki zakupione przez gminę. O dobrej współpracy z policją mówił także Krzysztof Karczmarski, kierownik Ośrodka Profilaktyki Uzależnień w Kozienicach.
Asp. szt. Paweł Przestrzelski z Komendy Stołecznej Policji zapewnił, że policja chętnie podejmie współpracę z gminami przy działaniach profilaktycznych, zwłaszcza tych adresowanych do dorosłych. Podinsp. Witold Lament z KWP w Radomiu oświadczył, że policja reaguje na każdy sygnał o przestępstwie od obywateli, w tym także na informacje o nietrzeźwych kierowcach.

Zatrzymanie obywatelskie
Polskie prawo daje każdemu obywatelowi możliwość ujęcia sprawcy przestępstwa na gorącym uczynku. Uczestnicy spotkania nawiązywali do tej możliwości. O tak zwanym zatrzymaniu obywatelskim mówi art. 243 § l Kodeksu postępowania karnego: „Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości”. W § 2 doprecyzowano, że osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce policji.
„Przykładem okoliczności, w których możemy ująć sprawcę przestępstwa – czytamy w materiałach szkoleniowych przygotowanych na warszawskie spotkanie – jest sytuacja, gdy widzimy kierowcę pod wyraźnym wpływem alkoholu. Prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości jest bowiem przestępstwem podlegającym karze na podstawie art. 178a kodeksu karnego. Możemy ująć pijanego kierowcę i jak najszybciej oddać go w ręce policji, korzystając z prawa do zatrzymania obywatelskiego. Nie jest to prawny obowiązek, ale uprawnienie, które posiada każdy obywatel (…). Po pierwsze, należy zadzwonić pod numer 112 i poinformować policję o uzasadnionym podejrzeniu, że ktoś jedzie pod wpływem alkoholu, np. jedzie »wężykiem«”.
– Mł. insp. Marek Konkolewski z Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji we wspomnianych materiałach szkoleniowych informuje m.in., że „w sytuacji, gdy czujemy, że mamy fizyczną przewagę nad pijanym kierowcą i nie zagraża on naszemu bezpieczeństwu, możemy podjąć interwencję, wyprzedzając przyjazd policji. Przykładem takiej interwencji jest wykorzystanie momentu, gdy samochód z pijanym kierowcą zatrzymuje się na światłach. Można wówczas spróbować wyciągnąć kluczyki ze stacyjki, uniemożliwiając nietrzeźwemu dalszą jazdę. Od razu należy zadzwonić pod numer 112 i poinformować policję o zdarzeniu. Podczas interwencji i oczekiwania na przyjazd patrolu warto skorzystać ze wsparcia innych uczestników ruchu drogowego”.
– Przyjechałam na to szkolenie po to, aby dowiedzieć się nie tylko, co możemy zrobić w sprawie nietrzeźwych kierowców na naszym terenie, ale również jak ja sama mogę reagować wobec takich osób. I dowiedziałam się – powiedziała po szkoleniu przedstawicielka pełnomocnika wójta ds. rozwiązywania problemów alkoholowych w mazowieckim Jakubowie.